Parlamentarııdiń málimetinshe, bes jyl ishinde memlekettik qaryzǵa qyzmet kórsetý shyǵyndary úsh esege ósedi, Úkimettiń qaryzy 20 trln teńgege jetti, 2023 jyly bul soma taǵy 3,2 trln teńgege ósedi.

Ánýar Nurtazın-ekonomıs:

"Senatordyń málimdemesi ashyq dıskýrsty týdyrady. Bizdiń búdjetimiz boıynsha tapshylyq 4,5% deńgeıinde qalyptasyp otyrǵandyqtan, bul óte úlken paıyz, sondaı-aq memlekettik qaryzǵa qyzmet kórsetý úshin jyl saıyn trıllıon teńgeden sál artyq tóleıtinimizdi eskersek, bul másele burynǵydan da mańyzdy bolyp otyr. Sonymen qatar, eger memlekettik qaryz azdy-kópti baqylanatyn bolsa, kvazımemlekettik sektordyń qaryzy jeti mórdiń artynda jasyrylady. Sondyqtan bizde osy Boryshqa qyzmet kórsetýde ekonomıkalyq oryndylyǵy jaǵynan da, ekonomıkalyq qaýipsizdigi jaǵynan da táýekelder, táýekelder bar".

Andreı Chebotarev-qarjylyq taldaýshy:

"Bizde aldaǵy jyldary sheshilmeıtin búdjet tapshylyǵy bar. Iaǵnı, úsh-bes jyldyń kókjıeginde de bizde profısıttik búdjet jasaý josparlary joq, bul bizdiń budan ári qaryzǵa alatynymyzdy bildiredi, óıtkeni Ulttyq qor Prezıdenttiń is-áreketiniń arqasynda qol jetimdi bolmady. Bizde memlekettik qaryz qolaıly deńgeıde, bizde AQSH, Japonıa sıaqty problemalar joq, munda JIÓ-niń 300% - y memlekettik qaryz bolyp tabylady. Biraq eń úlken másele-bizde profısıt búdjetin qurýdyń uzaq merzimdi josparlary joq. Biz bul memlekettik qaryzdy keremet ınfraqurylymdyq jobalarǵa almaımyz, ony jeý úshin ǵana alamyz".

Qarsańynda Qazaqstan qarjygerleri qaýymdastyǵynyń Taldaý ortalyǵy aǵymdaǵy jyldyń 9 aıynda Qazaqstannyń shoǵyrlandyrylǵan búdjetine sholý jasap, onda salyqtardyń jarylǵysh ósýine nazar aýdardy: 9 aıda jospardan tys 6,4 trln teńgege jınaldy. Sarapshylar bul memlekettik qaryz jaǵdaıyna oń áser etpeıdi dep sanaıdy.

Ánýar Nurtazın-ekonomıs:

"Ótken jyly bizde shamamen 10 trln teńge jınaldy, tıisinshe, bıylǵy jyly kóbirek jınaǵanymyz bul aqshanyń tıimdi jumsalatynyn bildirmeıdi, óıtkeni bizde jalpy búdjet saıasaty men búdjettik aqshany paıdalanatyn baǵdarlamalardyń tıimdiligi boıynsha úlken problema bar. Bul jerde bizde áleýmettik jobalardy, áleýmettik baǵdarlamalardy retteýdiń búdjettik erejeleri joq ekenin eskerý mańyzdy... Buǵan deıin Chebotarev myrza AQSH pen Japonıanyń memlekettik qaryzyn salystyrǵan bolatyn, Men munda óte kelispeımin, óıtkeni biz Japonıa da, AQSH ta emespiz. Bizde mundaı kúrdeli ekonomıka joq, kapıtal naryǵy múldem joq".

Andreı Chebotarev-qarjylyq taldaýshy:

"Biz qazirdiń ózinde bankterdi qutqaryp jatyrmyz. Bul qazir" Bereke "dep atalatyn" Sber", biz ony satyp aldyq, endi ony qutqarýdy jalǵastyramyz. Búdjettik erejeler týraly Men áriptesimmen múldem kelisemin, meniń memlekettik qaryz týraly eskertýim - bizdi salystyrýǵa bolmaıtyny túsinikti, bizde mundaı qıyn jaǵdaı joq degendi bildirdim. Biraq, meniń oıymsha, eger biz eshteńeni ózgertpesek, ol eki-úsh jyldan keıin synı bolady. Búdjettik erejeler bizge tek áleýmettik jobalar úshin ǵana emes, sonymen qatar búdjettik erejeler men munaı úshin de qajet. Biz ózimizdi aldap jatyrmyz, munaıdy "jeımiz", Ulttyq qordan ne salatynymyzdy alyp, eksporttyq, kedendik bajdy da jeımiz. Bul munaı satýdan tikeleı búdjetke túsetin salyq. Bul bizdiń memlekettik qaryzymyzǵa qaraǵanda qaýipti".

Senator Edil Mamytbekov óz úndeýinde aqparat jabyq kvazımemlekettik sektordyń qaryzyna alańdaýshylyq bildirdi. Vıse-premer, Qarjy mınıstri Erulan Jamaýbaev kvazımemlekettik sektordyń qaryzdary 2018 jylǵa deıin óskenin, biraq qazir kompanıalar úkimet aldynda árbir qaryzdyń ekonomıkalyq oryndylyǵyn dáleldeýge tıis ekenin aıtty.

Ánýar Nurtazın-ekonomıs:

"Bilesiz be, qosymsha qaryzdar-bul jeke ınvestısıalardy vytystyrý. Munda siz kez-kelgen qaryz tólemmen qyzyl ekenin túsinýińiz kerek, sáıkesinshe bul bolashaq urpaqtyń naqty aýyrtpalyǵy. Iaǵnı, biz búgingi deńgeıde jeńe almaǵan jaýapkershilikti balalarymyz ben nemerelerimizge aldyn ala júkteımiz. Árıne, bul alańdatpaıdy".

Danıl Moskalenko:

- Úkimetke qaryz alýǵa tyıym salaıyq.

Ánýar Nurtazın-ekonomıs:

"Bul qıyn suraq shyǵar. Óıtkeni, komentatorlar men taldaýshylar aıtqandaı, eger bul qaryzdar aqylǵa qonymdy bolsa, eger nesıeler maqsatty maqsatta bolsa jáne bolashaqta qosymsha ekonomıkalyq qun qurylsa, qaryz alýǵa bolady. Iaǵnı, eger biz aqsha aǵynyn tıimdi basqara otyryp, qandaı da bir ónim nemese qun ústemesin jasaı alsaq".

Andreı Chebotarev-qarjylyq taldaýshy:

"Eger biz az tamaqtanýǵa daıyn bolsaq, onda biz Úkimetke qaryz alýǵa tyıym sala alamyz. Másele mynada, biz jegennen az aqsha tabamyz".

Danıl Moskalenko:

– Men jańa málimetter keltirdim, biz kóp aqsha taptyq. Salyqtar boıynsha jarylǵysh ósý.

Andreı Chebotarev-qarjylyq taldaýshy:

"Bul jetkiliksiz. Endi bul derekterdi biz jumsaıtyn nárselermen salystyryńyz".